O obiekcie

Powołane w 1564 r. Gymnasium Illustre było znakomitą uczelnią humanistyczną, którą książę brzeski Jerzy II ufundował dzięki sekularyzacji dóbr brzeskiej kolegiaty świętej Jadwigi oraz specjalnemu podatkowi, nałożonemu na wszystkich poddanych. Książę podarował tworzonej placówce bogaty księgozbiór. Miał wpływ na program nauczania zatrudniając wybitnych pedagogów. Przez dziesiątki lat gimnazjum utrzymywało bardzo wysoki poziom nauczania o profilu humanistyczno-teologicznym. Prowadzono zajęcia z teologii, filozofii, literatury antycznej, retoryki, dialektyki. Nauczano tu greki, łaciny, hebrajskiego. Kształcąca się w gimnazjum młodzież szlachecka i mieszczańska pobierać mogła naukę szermierki, tańca i zapasów. Ciesząca się wysoką rangą w szkolnictwie śląskim uczelnia posiadała prawo przyznawania tytułu doktora i honorowania poetów wieńcem laurowym.

Gimnazjum wzniesiono w miejscu rozebranej zabudowy kolegiackiej (domów kanoników) w latach 1564-1569, według projektu włoskiego architekta Jakuba Parra. Kamień węgielny pod budowę położono 21 marca 1564 r. Otwarcie szkoły nastąpiło 10 sierpnia 1569 r. Od południa gmach posiadał trójkondygnacyjne galerie, w części wschodniej wieżę dekorowaną postacią Apolla. Część frontową zdobiło 9 szczytów z przedstawieniami Muz. Budynek był podpiwniczony, zaś w jego sklepionych piwnicach przechowywane było na co dzień m.in. piwo wrocławskie i oławskie. W części wschodniej zlokalizowana była „kryta blachą” wspomniana wieża z pokojami oraz znajdującym się na górze pokojem widokowym. Na szczycie wieży zainstalowany był dzwon, który dwukrotnie w ciągu dnia wzywał młodzież na zajęcia. Gmach posiadał sale wykładowe, audytorium, salę teatralną, bibliotekę a na najwyższych piętrach pokoje dla uczniów.

Dawne Gimnazjum zlokalizowane jest w obrębie miasta średniowiecznego. Na terenie przyległego placu znajdować się mogą relikty najstarszych, trzynastowiecznych systemów obronnych miasta (przed rozszerzeniem miasta lokacyjnego przebieg systemów fortyfikacji był zbliżony do przebiegu ulicy Długiej i zawężony od strony zachodniej), od strony południowej znajdowało się 8 domów związanych z funkcjonowaniem szkoły, opartych o czternastowieczny mur miejski (po poszerzeniu miasta średniowiecznego o jeden kwartał w kierunku południowym). W przestrzeni pomiędzy zabudową a gmachem gimnazjum funkcjonował ogród wraz z małą architekturą ogrodową.

W XIX gimnazjum działało jako Gimnazjum Królewskie (Königlichen Gymnasiums zu Brieg). W jego murach wykładali wybitni nauczyciele w tym autor wielotomowej historii dziejów Piastów brzeskich oraz dziejów Brzegu Karl Friedrich Schönwälder (1805 – 1888).

Najważniejsze informacje:

• humanistyczną szkołę ufundowano w 1564 r. z dóbr sekularyzowanej w 1534 r. kolegiaty św. Jadwigi oraz podatku nałożonego przez księcia Jerzego II,
• budowę, wg projektu Jakuba Parra, ukończono w 1569 r.,
• od momentu wzniesienia obiekt pełnił funkcję Gimnazjum Książęcego, Gimnazjum Królewskiego,
• uszkodzony w 1741 r. został odbudowany w 1747, ponownie uszkodzony w 1807 r. odbudowano w 1811 r.,
• kolejny raz został uszkodzony w maju 1945 r. i odbudowany w latach 1963-1967,
• po odbudowie umieszczono w obiekcie Ośrodek Szkolenia Urzędu Spraw Wewnętrznych a następnie Ośrodek Szkolenia Policji,
• jako własność Skarbu Państwa obiekt został przekazany Gminie Brzeg, a w październiku 2021 r., przekazany na własność Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu,
• powierzchnia użytkowa budynku wynosi 5400 m2
• przyległy plac obejmuje 3673 m2
• garaże zajmują 140 m2
• teren zielony to 224 m2